Langs het Naardermeer loopt de Keverdijk, het smalle dijkje tussen Weesp en Muiderberg. Wie wist dat het dijkje vroeger van Weesp naar een klein gehucht liep? Keveren, een middeleeuwse plaatsje bij het Naardermeer.
Straatnamen vertellen soms heel veel over oude gebruiken of verloren gewaande plaatsen. Zo schreef ik al eerder over de Papelaan (het laantje van de ‘papen’ in de Bloemendalerpolder) en de Hoogstraat (de hoogste straat van Weesp). Waar we tegenwoordig hele commissies hebben voor het bepalen hoe een straat of laan gaat heten, gebeurde dat vroeger gewoon door de volksmond. En het volk, dat kiest makkelijke namen. De ‘s-Gravelandseweg? Dat is de weg naar ‘s-Graveland! De Utrechtseweg? Utrecht! Lange Muiderweg? De lange weg naar Muiden, enz.
Zo ook de Keverdijk. Het was vroeger de weg naar Keveren. En Keveren moet een gehucht zijn geweest dat aan de noordwestelijke kant van het Naardermeer lag, ongeveer waar nu het snelwegknooppunt Muiderberg ligt. Daar zijn tenminste tijdens de bouw grote hoeveelheden scherven gevonden die wijzen op een middeleeuwse nederzetting.
Keveren, een plaats van jacht en ontginning
De stichting van Keveren moet in de 12e eeuw plaats hebben gehad. Dat is betrekkelijk jonger dan Muiden en Weesp, die toen al bestonden. Dat heeft er mee te maken dat Muiden en Weesp lange tijd door zompig moeras werden omringd. Muiden en Weesp lagen zelf droog op stuwwallen van zand dat daar door de Vecht was heengebracht, maar op de plek waar Keveren moet hebben gelegen was er niks anders dan levensgevaarlijk zot. Men gebruikte het moeras alleen maar om op vogels te jagen en het verzamelen van fruit en kruiden. De Vecht was toen nog een veel wildere rivier die het land om zich heen vaker overspoelde.
In de 12e eeuw werd echter de Kromme Rijn bij Wijk bij Duurstede afgedamd, wat er voor zorgde dat de Vecht een veel rustigere rivier werd. Ook zorgde de Allerheiligenvloed van 1170 voor het begin van de Zuiderzee (IJsselmeer) zoals wij dat nu kennen waardoor afwatering vanuit de veengebieden mogelijk begon te worden. Vanuit de steden Weesp en Muiden begonnen inwoners dan ook met het ontginnen van zompige veengebieden om de landen geschikt te maken voor agrarisch gebruik. Nog steeds is aan de patronen in de weilanden goed te zien dat de Middeleeuwers begonnen met ontginnen aan de Vecht en zo langzaamaan de polders inwerkten.
Toen de ontginningen het Naardermeer bereikten is waarschijnlijk Keveren gesticht. Waarom? Wellicht om vanuit daar verder te ontginnen of omdat het werd gebruikt om te jagen in het Naardermeer. Ook groeide de bevolking in die tijd en dat zorgde er voor dat mensen de bestaande steden en dorpen verlieten om nieuwe plekken te vinden om te wonen.
Overstromingen
Maar wat de stichting van Keveren mogelijk maakt, de grote vloed van 1170, zorgde waarschijnlijk ook voor de ondergang van het gehucht. Nu de Zuiderzee was geschapen, vormde de binnenzee in de eeuwen die volgde ook steeds meer een gevaar voor de bewoners. De veengebieden die waren ontgonnen begonnen vanwege verdroging verder in te zakken en waar veel gebieden eerst nog boven het waterpeil lagen, kwamen die in de loop van de eeuwen steeds meer onder het waterniveau te liggen. Er moesten dijken worden aangelegd om ze te beschermen. Onder meer de Keverdijk werd als een beschermende dijk aangelegd voor de omliggende gebieden.
Weesp en Muiden zijn gebouwd op zand- en kleiwallen. Zat zakt niet zo hard. Keveren was gebouwd op het veen. Daar was de strijd te oneerlijk. Aan het begin van de 14e eeuw is het dan waarschijnlijk alweer gedaan met het plaatsje. Bij opgravingen is er geen aardewerk gevonden van jongere datum. Al zijn er aanwijzingen dat er in het begin van de 15e eeuw nog een klein beetje leven is op de plek, vanwege enige belastinginkomsten. De regelmatige overstromingen zorgden er voor dat het gebied uiteindelijk moest worden verlaten.
“Toen lag Keveren al in zompig snot, eigenlijk weinig anders dan de Keverdijk nu”
Je zou zelfs kunnen zeggen dat het weinig is veranderd met nu. Ook nu nog is de wegzakkende Keverdijk een groot probleem. Sterker nog, rondom het Naardermeer wordt een harde strijd met het water gevoerd. Nog steeds zakt het veen weg. Dat zorgt ervoor dat het peilverschil met het natuurgebied Naardermeer te groot is geworden. De komende jaren moet dan ook het waterpeil in aangrenzende gebieden worden verhoogd om te zorgen dat de natuur in het Naardermeer niet teveel schade oploopt. Het gebied rond de Keverdijk is en blijft eigenlijk niks anders dan een zompig moeras, wat we als mens wanhopig proberen te bedwingen.
Bronnen:
H.Schaftenaar; Tijdschrift van de stichting “Tussen Vecht en Eem” en van de vereniging “Vrienden van het Gooi”; 5e jaargang nr.2, mei 1987.