Deze week sloot waterbeheerder Waternet de Noordersluis in Weesp om de verzilting tegen te gaan vanwege de aanhoudende droogte. Daarmee doet de eeuwenoude sluis ineens weer dienst in de zomer.
De Noordersluis, de Sluis, de sluis voor Toeters, bij de Sluisbrug, de sluis aan de Hoogstraat. Het beestje kent vele namen in de stad, maar feit is dat de Noordersluis (de officiële naam), een van Weesp meest historische plekken is. De Noordersluis verbindt namelijk het Smal Weesp met de Vecht en het is hier op deze plek, waar ergens in de vroege middeleeuwen waarschijnlijk de eerste Weespers neerstreken. Op de hoek van de twee rivieren Smal Weesp en Vecht was het namelijk droog door een zandophoping en viel er handel te drijven via het water.
Grapje. Ik noem de Noordersluis wel eens de geboorteplek van Weesp, in de middeleeuwen. Om er meteen aan toe te voegen dat de plek nog steeds erg vruchtbaar is vanwege het naastgelegen café Toeters en Bellen waar veel Weespers elkaar voor het eerst ontmoeten. Dat geldt ook voor ondergetekende en zijn vrouw.
De Noordersluis gaat mogelijk terug tot in het begin van de Late Middeleeuwen. Er zijn veronderstellingen dat de Noordersluis al omstreeks 1270 onderdeel uitmaakte van de waterschapsorganisatie van rondom Weesp. Andere bronnen stellen dat de sluis er rond 1327 er ook al was, maar zeker weten doen we het niet. Met zekerheid weten we dat er in 1480 iets aan de Noordersluis is vervangen. Dan ligt die er dus al. Met zekerheid 540 jaar geschiedenis.
Voor eeuwen is de Noordersluis voor Weesp van belang. Hier wordt het scheepvaartverkeer doorgelaten dat vanaf de Amstel bij Amsterdam komt, afzakt via de Gaasp en via Weesp de Vecht op gaat om daar de reis naar verre streken te vervolgen. Onder meer naar Keulen. De zogeheten Keulsevaart is een belangrijke vaarroute geweest.
Weesp verdiende aan deze vaart. Via de heffingen op de sluis en de bruggen werd de gemeentekas gespekt. Daar verdiende de stad een goede boterham aan en de doorkomende schepen zorgden voor reuring in de stad. Andersom vormde de verbinding van en naar de Vecht ook voor Weesp interessante mogelijkheden. Via de kades aan de vroegere Grobbe (gedempt, nu Nieuwstraat), Oudegracht en het Achterom werd er ook in Weesp handel gedreven.
Hoe belangrijk de Noordersluis is blijkt wel uit een artikel van Christian Zierleyn in het WeesperNieuws van 2021, waarin hij melding maakt van een groot feest in Weesp als de sluis in 1816 na een ingrijpende renovatie wordt heropend. Heel Weesp loopt uit. (klik hier voor het artikel – betaalmuur)
Het Merwedekanaal uit 1892, het Amsterdam-Rijnkanaal, maakte een eind aan de functie. De sluis en de bruggen kwamen daarmee in een stille periode terecht. De komst van de Afsluitdijk maakte ook de sluisfunctie van de Noordersluis overbodig. Er hoeft niet meer geschut te worden.
Dit weekend vieren we het Sluis-en-bruggenfeest, een feest dat door het gemeentebestuur aan de stad is geschonken ter ere van de opknapbeurt van de Noordersluis (en de bijbehorende Sluisbrug) in 1978. Voor het eerst (durf ik wel te zeggen), vieren we dat feest met de sluisdeuren gesloten. Het monument is deze week met wat hulp van duikers dichtgedaan en doet daarmee weer dienst sinds vele, vele jaren in de zomer.
In de winter van 2021 sloot de sluis al eerder om ijsvorming op de Kom te bevorderen, niet om water tegen te houden.
De sluis is nu dicht omdat er met grote noodpompen bij Muiden zoet water van het IJsselmeer de Vecht wordt ingepompt. Om te zorgen dat dit water niet direct bij Weesp rechtstreeks naar het Amsterdam-Rijnkanaal instroomt is de sluis nu dicht.
Het is straks met een biertje in de hand goed om eens naar de Noordersluis te kijken en te beseffen dat al zeker 26 generaties Weespers de sluis herkennen als iets typisch Weesp.
Bronnen:
Geschiedenis van Weesp, van prehistorie tot moderne tijd, Aukje Zondergeld-Hamer.
Het Sluis- en Bruggenfeest van 1816, WeesperNieuws 2021, Christian Zierleyn
Amsterdam-Rijnkanaal, Wikipedia
Natuur & landschap van de Vechtstreek, Wim Weijs
Interessant artikel, Christian, dank! Maar… indien dit nu de Noordersluis is, waar is dan de Zuidersluis (gebleven)?
De Zuidersluis is er inderdaad geweest, in de 15e eeuw bij Achter ’t Vosje. Dus de Oudegracht doorgetrokken richting de Vecht. De sluis was geen succes en kostte meer dan dat hij opleverde en is verdwenen. Aan de zijkant van het stadhuis, aan de kant van de schoolsteeg, zit nog de oude muursteen in de muur gemetseld.
Er wordt momenteel (dwz ruim een week geleden) in de Vechtmonding t/o de koninklijke jachthaven thv de stenen beer door 2 immens grote pompen water uit de Vechtmonding naar de Noordpolder gepompt. Dat gebeurde in mei ’40 en in april ’45 door de 3 sluisjes in de stenen beer te openen, zonder gebruik van energie. Maar dat water geraakt niet in de Vecht vzv ik weet. Waternet beheert de Vecht t/m de Zeesluizen, maar ze zullen van de Vechtmonding vast het fijne weten.